Bosnjaci u CG

Dr. Mustafa Memic

Povod za razmatranje ove teme na Tribini Vijeca Kongresa bosnjackih intelektualaca, dio je nastojanja da se na ovaj nacin pokusamo blize upoznati sa karakteristikama opredjeljenjima i nekim aktivnostima Bosnjaka u Crnoj Gori, kao dijelu bosnjacke dijaspore. Poseban razlog je sto se u posljednje vrijeme javljaju tendencije da se, na odredjeni nacin izvrsi njihovo nacionalno odrodjavanje kao pripadnika bosnjackog naroda. Takva tendencija javlja se na nekim javnim skupvima (Okrugli sto u Rozaju), te putem javnih glasila u Podgorici, koju je u kracoj formi objavilo i sarajevsko "Oslobodjenje".

Kao nosilac tih aktivnosti javlja se navodna "Muslimanska matica u Crnoj Gori", preko njenog predsjednika gospodina Kurpejovica dr. Abdula, ranijeg ministra u Vladi SR Crne Gore i direktora Republickog zavoda za planiranje, zavicajno iz Rozaja. Tvrdi se da su Bosnjaci u Crnoj Gori autohton crnogorski narod, te da se to navodno zasniva na historiji i nauci. Istovremeno se, u neke krajeve, u kojima je bosnjacko stanovnistvo vecinsko, salju agitatori koji u nepsrednim razgovorima zagovaraju da je stanovnistvu tih krajeva vise u interesu da se opredijele kao "Crnogorci muslimanske vjere", te ce na taj nacin steci vecu slobodu i svoja gradjanska prava. Stanoviste u referatu polazi od toga da se u konkretnom slucaju ne radi o nekom ponovnom opredjeljivanju, vec o nacionalnom bicu i opstajanju tog naroda na tim prostorima, koji se vec tri stotine godina bori da opstane i sacuva svoj subjektivitet i identitet.

U referatu se isticu dva osnovna razloga zbog kojih se takve aktivnosti javljaju. To su planirani popis stanovnistva u 2001. godini i teznja da se ojaca crnogorska komponenta u sukobljavanju sa danasnjim rezimom u Beogradu i nastojanju Crnogoraca za sticanjem vece samostalnosti, ne iskljucujuci mogucnost otcjepljenja do samoopredjeljenja. Bez obzira sto su Bosnjaci u Crnoj Gori, u svojoj tristogodisnjoj historiji dozivljavali teska stradanja, oni su se u novim uslovima pretezno opredjelili da podrze sadasnja nastojanja vecinskog naroda, shvatajuci da im takvo opredjeljenje obezbjedjuje vise demokratije i ljudskih sloboda. Medjutim, jacanje crnogorske komponenete ne smije se ostvarivati asimilacijom drugih naroda, u konkretnom slucaju Bosnjaka i osporavanjem njihovog nacionalnog subjektiviteta.

Realna polazista su da se na posljednjim statistickim popisom stanovnistva (1991.) samo 61,5 % gradjana ove Republike izjasnilo kao Crnogorci, a da je putem veoma intenzivne propagande beogradkog rezima ucesce onih koji su se izjasnili kao Srbi za oko tri puta povecano u odnosu na popis iz 1981, a da je i pored toga njihovo ucesce u Crnoj Gori iznosilo svega oko 10%. Oni koji su se izjasnili kao Bosnjaci (tada Muslimani u nacionalnom pogledu) brojali su 1991. godine 90.000, sto je cinilo nesto preko 15% ukupnog stanovnistva. Albanaca je 41.000 odnosno 6,6%. Takvim svojim polozajem oni se zajedno sa Albancima, javljaju kao faktor koji u odredjenim slucajevima odlucuje. Suprostavljene, prvenstveno politicke strukture, ne zadovoljavaju se takvim stanjem i odnosom i teze asimilaciji u nacionalnom odrodjavanju Bosnjaka. U tome je posebnu ulogu dobila navodna "Muslimanska matica u Crnoj Gori", koja se javlja kao paravan za njihovo odrodjivanje, iako samo nominalno nosi naziv "Matica", jer do sada nista nije radila na bilo kakvoj afirmaciji Bosnjaka, makar i kao "muslimana" , kako ih pokusava tretirati.

U referatu je posebna paznja poklonjena da se objasni navodna crnogorska "autohtonost" onih koji se iskazuju kao Bosnjaci, ukazujuci putem analize konkretnih historijskih dogadjanja da su se oni, kao Bosnjaci, oformljavali u sukobima sa onim kojim su permanentno u tristogodisnjem periodu pokusavali da ih istrijebe ili nasilno prevedu u pravoslavnu vjeru. U referatu se objasnjava da ih je upravo njihova historijska sudbina upucivala da se okupljaju i organizuju, i da svoju zastitu ocekuju od njihove matice, koju su oni vjekovima tretirali i od davnina se smatrali Bosnjacima. Evidentirane migracije bosnjackog stanovnistva poticu od vremena postojanja i djelovanja "hriscanske alijanse" krajem 17. stoljeca, progonom hercegovackog stanovnistva koje je trazilo spas prema Niksicu i Limskoj dolini, protjerivanje 84 muslimanske porodice iz plemena Kuca i njihovo naseljavanje u Hercegovacki i Novopazraski, tadasnji Bosanski sandzak, istraga "poturica" iz Stare Crne Gore 1711., pokrstavanje pripadnika islamske vjere u Vasojevicima 1852.-1858., stradanje kolasinskih Bosnjaka 1858, muhadzerski pokret nakon odluka Berlinskog kongresa 1878. i aneksije Bosne i Hercegovine 1908., te prevodjenje plavsko-gusinjskih Bosnjaka i Albanaca na pravoslavlje.